Fərdi məqsəd və Allahın Padşahlığı

Uzun illər bundan əvvəl R. C. Raşduninin “Yetkinliyə qarşı üsyan” kitabını, xüsusilə də “İnsan nədir?” fəslini oxuduğum zaman insanın fərdi məqsədi mövzusu ilk dəfə məni ciddi düşündürməyə və teoloji maraqlarıma xitab etməyə başladı. O fəslin sonunda Raşduni insanın tərifini aşağıdakı şəkildə verir:

Allahın İsa Məsihdəki insana verdiyi tərif budur ki, İsa Məsihin satın alan fəaliyyəti ilə Allahın insandakı surəti bərpa olunur və ona tarixdə xüsusi bir tapşırıq verilir. Allahın təyinedici və xilasedici işi sayəsində tərəqqi təmin edilir və tarixin gedişatı açılır. Yenidən doğulmayanlar tarixin gedişatını dayandırmağa çalışırlar; Marksın nəzərdə tutduğu ideal nizam – sabit, dəyişməz bir quruluşdur, anarxist və praqmatistlər də eynilə bu cür nizam arzusundadırlar. Allahın yaradılışı və istirahəti ilə tarix başlayıb: insana hədəf və məqsəd verilib. Dünya insana tabe olmalıdır; bu hədəfə nail olmaq üçün isə insan ilk növbədə özünü Allaha tabe etdirməlidir.”

Raşduni, əlbəttə ki, “insan” sözündən ümumi mənada istifadə edərək, onu bütün bəşəriyyətə aid edir. Lakin mən eyni zamanda Müqəddəs Üçlük anlayışını da araşdırırdım. Hər birinin ayrı-ayrılıqda, eləcə də, vəhdət halında sahib olduğu eyni dərəcəli üstünlük üzərində dərindən düşünərkən, bu fikrin ayrıca bir fərd olan insanı da aydın şəkildə vurğuladığını qəbul etməyə bilməzdim. Görünür, Müqəddəs Üçlük nöqteyi-nəzərindən, əhdə daxil olan insanın tarixdə müəyyən bir vəzifəsinin ola bilməsi üçün ayrıca fərdə belə bir tapşırıq verilməli idi. Əhdə daxil olan insanın hədəf və məqsədinin olması, dünyanın ona tabe olması üçün ayrıca fərd öz şəxsi hədəf və məqsədinə malik olmalı idi. Bütöv bəşəriyyətin vəzifəsi və məqsədindən ümumi şəkildə bəhs etmək kifayət deyildi. Vəzçilər və təbliğçilər hər bir fərdin Allahın planındakı və Böyük Tapşırığın icrasındakı vəzifə və məqsədindən ayrıca bəhs etməli idilər.

İmanımıza və evdə təhsil qaydalarına tamamilə zidd bir şəraitdə uşaqlarımıza evdə təhsil vermək üçün ilk addımları atarkən, həyat yoldaşım da, mən də başından bəri əmin idik ki, Allahın planında təkcə ailəmizin üzvləri kimi, yaxud təkcə imanlılar cəmiyyətinin və ya icmanın üzvləri kimi deyil, ayrıca bir fərd kimi, hər birinə verilmiş xüsusi tapşırığı və məqsədi axtarıb tapmağı uşaqlarımıza öyrətməyənədək evdə verdiyimiz təhsilin heç bir mənası olmayacaqdır. Biz təkcə uşaqlarımızın mənsub olacağı icmalarla deyil, həm də onların həyatları ilə bağlı aydın postmillenial^[1]postmillenial – İsa Məsihin 2-ci gəlişi sonrası Vəhy 20-ci fəsildə bəhs edilən min illik padşahlıq dövrü bitdikdən sonra İsanın son hökmü icra etmək və yer üzü tarixini başa … Continue reading/teonomik^[2]teonomiya– teos (allah) və nomos (qanun) sözündən götürülərək, cəmiyyətin ilahi qanun tərəfindən idarə edildiyi ehtimal olunan Məsihçi təlimidir. görüntüyə sahib idik: “Oğlum, bilirsən ki, Müqəddəs Kitab qiymətli daşların və qızılın ətrafa səpələndiyi bir Bağ haqqında hekayə ilə başlayır; həmin daşların və qızılların divarlara və küçələrə hörüldüyü bir Şəhər haqqında hekayə ilə başa çatır. Sənin həyatın o Bağda sənə məxsus olan xüsusi ərazini tapmağa, yer üzünü tərk edərkən onu tikilmiş və Allahın izzəti üçün işlək bir vəziyyətdə qoyub getməyə həsr olunmalıdır. Sənin işin Allahın yaradılışının bir qismindən sərmayə götürmək, yəni onu faydalı və məhsuldar etməkdir. Onun hansı hissəsinin sənə məxsus olduğunu özün tapmalısan.” Bizim üçün tamamilə aydın idi ki, uşaqlarımızın öz yolları və məqsədləri olmalıdır. Dominion Mandatını^[3]dominion mandatı – Yaradılışda Allahın insana törəyib çoxalmağı və yer üzünü bürüyüb ona sahib olmağı, bütün canlılar üzərində hökmranlıq etməyi tapşırması (bax. Yar. … Continue reading) (Hökmranlıq Əmri) və Böyük Tapşırığı anlayan insanın bir fərdin məqsədi və onun məsihçi təhsilindəki hədəfləri haqqında başqa bir fikrə sahib olduğunu ağlımıza belə gətirməzdik.

Bir neçə həftə bundan əvvəl bir məsihçi apologetinin^[4]apologet – dinin müdafiəsi və əsaslandırılması ilə çıxış edən ilahiyyatçılar qızının şəhadəti internetdə hər yerə yayılanda bu məsələ yenidən düşüncəmi sarsıtdı. Atası qızına apologetikanı^[5]apologetika – dini ehkamların rasional düşüncə ilə əsaslandırılması və tənqidçilərdən müdafiə edilməsinə həsr edilən ilahiyyat bölməsi və teologiyanı çox sistemli və hərtərəfli şəkildə öyrətmişdi, qız bütün lazımi ayələri bilirdi, etirazlara qarşı çıxmaq üçün bütün məntiqi cavabları hazır idi. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, qız öz valideynlərinin imanına qarşı çıxdığını təsdiqləyirdi. Ehtimal olunan səbəb isə bu idi ki, qız təsadüfən Müqəddəs Kitab haqqında bir sual kəşf etmişdi və bu sualın cavabını öz atası da daxil olmaqla, heç bir məsihçi bilmirdi. Sual əslində çox səfeh bir sual idi, cavabının olmadığı iddiası isə daha da səfeh idi. Cavab var idi. Lakin məni düşündürən əsas məsələ belə bir savadlı qızın nəyə görə öz valideynlərinin imanını rədd etmək üçün belə bir gülünc bəhanədən istifadə etməsi idi. Mən səbəbini bilirdim. Qızın öz tərbiyəsi ilə bağlı verdiyi təsvir atasının keçdiyi ciddi apologetik təlim proqramında bir şeyin əskik olduğunu göstərirdi: atası ona Allahın Padşahlığında öz şəxsi yerini, Allahın Bağında tikib şəhərə çevirməli olduğu xüsusi ərazini tapmağı öyrətməmişdi. Ona öz imanını, daha doğrusu, valideynlərinin imanını müdafiə etməyi öyrətmişdilər. Ancaq öz məqsədi, öz yeri və əldə etmək üçün ərazisi olan bir fərd kimi Allahın Padşahlığını inkişaf etdirməyi ona öyrətməmişdilər.

Sonra bir dostum mənə zəng edib uşaqlarının tərbiyəsində yaranan bəzi məsələlərlə bağlı məsləhət istədi. Əsas məsələ uşaqların bazar günü günortadan sonra idmanla məşğul olmaq istəyi idi. Belə başa düşdüm ki, onun Şənbə ilə bağlı fikri mənimkindən daha ciddi idi. Mən Şənbəni bir çox islahatçı dostlarım qədər ciddi saxlayan deyiləm, lakin dostumun sözlərində diqqətimi cəlb edən bir şey var idi: uşaqlar peşəkar idmançı olmağa və bu yolla Allahı izzətləndirməyə ümid edirdilər. Allahı belə bir yolla izzətləndirməklə bağlı öz şübhələrimi nəzərə almasam belə, gəldiyim nəticə yenə də göz qabağında idi: uşaqların öz gələcəkləri ilə bağlı çox aydın düşüncələri var idi, baxmayaraq ki, belə bir düşüncə atalarının verdiyi xüsusi təlimdən və göstərdiyi təsirdən irəli gələ bilməzdi. Mənim öz uşaqlarım idmanla məşğul olmuş, müxtəlif alətlərdə çalmış, yerli orkestrdə ifa etmiş, insanı öz işi və uğurlarından məmnun qalmağa və özünü vacib hiss etməyə sövq edən bütün mümkün möhtəşəm işləri sınaqdan keçirmişdilər. Amma uşaqlarımın bu açıq-aşkar şirnikləndirici şöhrət anlarının peşəkar idmanın və ya peşəkar musiqinin gələcəyinə işarə etdiyinə inanaraq sınağa düşmələrini bir an belə görməmişdim. Dostumun uşaqlarına öz fərdi məqsədlərini tapmağı öyrətmədiyinə və onların bu məqsədi atalarının təlimindən kənarda tapdığına dair şübhələrim var idi. Şübhələrimdə haqlı idim. O, bunu etməmişdi. O, uşaqlarına Müjdənin əxlaqi çərçivələrini öyrətmişdi, lakin onun təlimində öz həyatlarına tətbiq etmələri üçün həmin Müjdənin əxlaqi yönləndirməsi və məqsədi yox idi.

Məsələ bu iki hal ilə məhdudlaşmır. Hətta ən vicdanlı, əqidəli, əhdə bağlı, teonomik, uşaqlarına evdə təhsil verən məsihçilər arasında belə, eyni vəziyyəti görürəm: uşaqlara imanlarının ən yüksək ifadəsi olaraq əxlaqi çərçivələri öyrədirlər. Amma onlara öz fərdi həyatlarına tətbiq edə biləcəkləri məqsəd, istiqamət, həyatın anlamı, gələcək üçün hədəflər öyrədilmir. Məqsəd öyrədilsə və təbliğ edilsə də, daha çox ailəyə və imanlılar cəmiyyətinə tətbiq edilə biləcək dərəcədə kollektiv xarakter daşıyır. Lakin insanın Allah qarşısında fərdi məqsədi gözdən qaçırılır.

“Daş böyük bir dağ oldu”

Məsələnin Müqəddəs Kitab əsasında araşdırılması Allahın Padşahlığının bizə həm Əhdi-Ətiq peyğəmbərliklərində, həm də Əhdi-Cədid məsəllərində açılan təbiətinin araşdırılmasından başlamalıdır. Müasir imanlılar cəmiyyəti üzvlərinin əksəriyyətinin inancının tam əksinə, fərdi xilas Əhdi-Cədidin başlıca gerçəkliyi deyil, Müjdənin əsas xəbəri də deyil. Fərdi xilas – Müjdə üçün yalnız bir alətdir, onun məqsədi, məramı və hədəfi deyil. Müjdə ayrı-ayrı canların xilasından daha böyükdür, onun miqyası bütün dünyanı əhatə edir. 1 Kor. 15-də Paul bizə Müjdənin təsvirini verir, təsvirin davamında isə “hər şeyin Məsihə tabe olacağını” söyləyir. Bu ona görə baş verəcək ki, sonda “Allah hər şeydə hər şey olsun”. Buradakı “Məsihə hər şey tabe oldu” fikri Müqəddəs Kitabın “Allahın Padşahlığı” və ya “Göylərin Padşahlığı” adlandırdığı gerçəklikdir. Müjdənin hədəfi və məqsədi məhz bu Padşahlıqdır. Bu Müjdə Padşahlığın Müjdəsi adlanır, ona görə də, Böyük Tapşırıq və 1 Kor. 15:24-28 nöqteyi-nəzərindən baxarkən, bu böyük görüntü, yəni Məsihin hər şey üzərindəki hakimiyyəti ilə Müjdə bütün gerçəklikləri əhatə edir və bütün gerçəkliklərə şamil edilir. Dünyanın xilası son məqsəddir, fərdi xilas isə bu məqsədə çatmaq üçün yalnız bir vasitədir (Yəh. 3:16-17); dünyanın xilası isə yalnız İsa Məsihin bütün yer üzündə padşahlıq hakimiyyətinin bərqərar olması ilə mümkün olacaq. Odur ki, problemi və onun həll yolunu tam anlaya bilməyimiz üçün əvvəlcə Padşahlığın təbiətini araşdırmağımız zəruridir.

Belə bir araşdırma bizə Allahın Padşahlığının ən parlaq xüsusiyyətini – onun kəskin böyüməsini göstərəcəkdir. Həm Əhdi-Ətiq peyğəmbərlikləri, həm də Əhdi-Cədiddəki Padşahlıq haqqında məsəllər genişlənən, böyüyən, artan, mümkün olan bütün əraziləri əhatə edən, bütün dünyaya hakim olana qədər rəqiblərini dəf edən bir gerçəkliyi açır. Allahın Padşahlığını qapalı, mühasirəyə alınmış və ətrafdakı şər qüvvələrdən müdafiə edilən bir Padşahlıq kimi nəzərdən keçirən pasifist^[6]pasifism– Heç bir şəraitdə aqressiyaya yer verməyən ideologiya və hərəkətsiz dünya görüşünə yer yoxdur. Həyatın və mədəniyyətin müəyyən sahələrini öz təbiətinə görə düşmənin hakimiyyətinə aid edərək, həmin sahələri Müjdə üçün əlçatmaz sayan müasir reduksionist^[7]reduksionist – Həddindən artıq sadələşdirən, gerçəkliyi təhrif edən ideologiya dünya görüşünə də yer yoxdur. Allahın Padşahlığı tərəqqi edən və böyüyən bir padşahlıq olaraq açılır, bu isə dünya tarixi başa çatdıqdan sonra deyil, Məsihin Birinci Gəlişindən sonra baş verir.

Navuxodonosorun Daniel tərəfindən açılan və yozulan yuxusunda (Daniel 2) Məsihin Padşahlığının Roma imperiyasından dərhal sonra, qədim dövlətlərin padşahlarının “dövründə” gələcəyini görürük. Yuxuda Padşahlıq “əl dəymədən yerindən qoparılan bir daş” kimi təsvir olunur. Həmin daş bəşər padşahlıqlarının “heykəlini parça-parça etdi”, sonra isə “böyük bir dağ oldu və bütün dünyanı tutdu”. Danieldən əvvəl Yeşaya da Məsh Olunmuş Padşahın gəlişi haqqında peyğəmbərlik etmişdi. O deyirdi ki, Məsih Körpə və Oğul kimi dünyaya gəldikdən sonra “hakimiyyətinin və sülhünün artmasının sonu olmayacaq”. Əslində bu hissə bütövlükdə (Yeş. 9:1-7) döyüş himni kimi səslənir, Allahın Öz düşmənlərinə qarşı savaşda fəal və mübariz iştirakını vəd edir. Bu hissədəki peyğəmbərliyin aid olduğu dövrü 6-cı ayədən etibarən dəqiq öyrəndiyimizi nəzərə alsaq, bu hissə gələcək olan Messian (Məsihi) padşahlıq haqqında peyğəmbərlikdir, həmin padşahlığın əsası isə Məsihin yer üzündəki xidməti ilə qoyulmuşdur. Əhdi-Ətiqdə Allahın Öz düşmənlərini dəf etmək üçün tarixə sərt müdaxiləsindən bəhs edən çoxlu başqa peyğəmbərliklər də var, xüsusilə də, Əhdi-Ətiqin Əhdi-Cədiddə ən çox sitat gətirilən hissəsi olan 110-cu Məzmur bu mövzudan bəhs edir. 2-ci Məzmurdakı millətlərin dəmir əsa ilə idarə edilməsi vədi və yer üzünün padşahlarına edilən xəbərdarlıq daha bir nümunədir. Bu peyğəmbərliklərin hamısı, əlbəttə ki, Yar. 3:15-də verilmiş gələcək olan Satınalan haqqındakı peyğəmbərlik vədinin davamıdır. Allah sadəcə bir qrup insanı gözlənilməz və idarəolunmaz hesab edilən tarixi bir prosesdən xilas etməyə çalışmır; insan surətində yer üzünə gəlməzdən öncə O, bunun fəth dövrünün, daha doğrusu, yenidən fəth dövrünün və insanlar arasında Allahın Padşahlığının bərpasının başlanğıcı olacağını vəd etmişdi.

Əhdi-Cədid də Padşahlığın genişlənməsi məsələsindən bəhs etməkdən çəkinmir. İsanın məsəlləri – istər xardal ağacı haqqında məsəl, istərsə də, xəmir mayası haqqındakı məsəl – heç şübhəsiz tarixdə İkinci Gəlişdən öncə geniş vüsət alan bir məfhumu təsvir edir. İsa yəhudi rəhbərlərinə deyirdi ki, onlar göyün buludları üzərində gələn Bəşər Oğlunu görəcəklər (işğal və istila səhnəsi, Yeş. 19:1-ə baxın), bu isə “bundan sonra”, yəni İsanın onlarla danışdığı vaxtdan etibarən baş verəcəkdir. Böyük Tapşırıq Məsihin yer üzündəki tam hakimiyyətinin elan olunması ilə başlayır. Paul deyir ki, Romanın dövlətçi ideologiyasının tam əksinə, vətəndaş hakimiyyəti Allaha xidmət etməlidir (Rom. 13); o həm də qeyd edir ki, dünya və gələcək də daxil olmaqla, hər şey məsihçilərə məxsusdur (1 Kor. 3:21).

Bu, İsanın şəxsi Xilaskar olduğuna dair bəyanat deyil, çünki əslində həmin vaxt hakimiyyətdə olanlar bu xəbəri kifayət qədər yaxşı qəbul etmişdilər (Həv. İş. 26); bu, İsanın Padşah olduğunu elan edən və bu səbəbdən də məsihçilərin təqib edilməsinə səbəb olan bir bəyanatdır (Həv. İş. 17:7). İsa Padşahlığın gəlişinə dair sübut göstərmişdi, bu isə cinlərin qovulması işi (Mat. 12:28; Luk. 11:20) – o vaxta qədər Şeytanın hakimiyyəti altında hesab olunan ərazilərə istilaçı hücum idi. O, həm də ölülər diyarının qapılarını mübarizliklə itələyən İmanlılar cəmiyyətini təsvir edir (Mat. 16:18). Paulun 2 Kor. 10:3-6-da istifadə etdiyi hərbi dil “sədləri yıxmaq”, “əsir etmək”, “nəzəriyyələri məhv etmək” və “itaətsizliyi cəzalandırmaq” kimi sərt addımlardan bəhs edir. Onun Afinadakı vəzi sönük ümidlərlə kiminsə vicdanını qurbangaha dəvət etməklə bitmirdi, o, “iş tapşırmaq, əmr etmək, göstəriş vermək” mənası verən hərbi termin olan παραγγέλλω (parangelo) sözündən istifadə edirdi.

Mənzərə tamamilə aydındır: bu dünyada və tarixdə Allahın Padşahlığı kiçik bir toxumdan, İsa Məsihin Özündən başlayır. O, tarix boyunca kəskin şəkildə böyüyür – Onun Padşahlığı və sülhü sonsuz şəkildə artır – Daniel 2-ci fəsildə qeyd olunan daş kimi, Matta 13-cü fəsildəki xəmir mayası və xardal ağacı kimi bütün yer üzünü tutana qədər böyüyür. O, həm Şeytanın ruhani hakimiyyətini zəbt edir, həm də insanların düşüncəsini və bu yolla onların siyasi, iqtisadi, sosial və s. mədəniyyətini də ələ keçirir. Müqəddəs Kitabda heç bir “təcrid edilmiş” imanlılar cəmiyyətindən, Məsihi hərəkətsiz vəziyyətdə gözləməkdən, öz imanını və ya imanlılar cəmiyyətini düşmən qüvvələrindən qorumaq üçün ümidsiz ruhani müdafiə cəhdlərindən bəhs edilmir. Məsihin insan surətində yer üzünə gəlişindən sonrakı tarix yalnız gələcək Padşahlığın güclü mübariz ordusundan bəhs edir, bu ordu öz Padşahı üçün böyük mədəni qələbələr əldə edəcək.

“Zor işlədənlər onu zorla alır”

Hələlik hər şey yaxşı gedir. Padşahlıq və İmanlılar cəmiyyəti haqqındakı bu dünya görüşü bu gün daha çox məsihçilər, xüsusilə də, gənc ailələr tərəfindən qəbul edilir. Əvvəlki dövrlərdəki difitizmin (məğlubiyyətin qaçınılmazlığına inam) və esxatoloji (axır zamana dair) bədbinliyin bizə mədəni məğlubiyyət və tənəzzül gətirdiyini artıq daha yaxşı anlayırıq və imanlılar cəmiyyətinin ilahiyyatçı iqlimində dəyişikliklər baş verir.

Hər bir ideologiya və hər bir doktrina yeni bir insan tipi yaratdığı kimi, Allahın Padşahlığına dair bu yeni dünya görüşünün də – əslində köhnə, lakin unutduğumuz dünya görüşünün – yeni bir insan yaratmalı olduğunu isə hələ yaxşı anlamırıq. Keçən əsrdə üstünlük təşkil edən bədbin esxatologiyalar əsas etibarilə hakim mədəniyyətlərin hücumlarına qarşı passiv qalan bir insan tipi yaratmışdır. Bu, məsihçiləri ya məsihçiliyə əks mədəniyyət ilə tamamilə razılaşmağa, ya da onun təsirindən tamamilə imtina edərək, özlərini təcrid etmiş məsihçilərə çevrilməyə məcbur etmişdi. İmanlılar cəmiyyətlərinin fəaliyyəti qurbangaha çağırışlar etməkdən və dünyada şərin artmasına passiv şəkildə tamaşa etməkdən ibarət idi (əlbəttə, əgər özləri də bu şərdə fəal iştirak etmirdilərsə). Allahın Padşahlığı ilə şər qüvvələrin gücünün qarşıdurmasını nəzərdən keçirən premillennializm^[8]premillennializm – İsanın minillik padşahlıqdan öncə yer üzünə qayıdıb, Öz Padşahlığını fiziki olaraq quracağına inanan dünya görüşü və amillenializm^[9]amillenializm – minillik dövrün hərfi mənada 1000 il olmadığını, məcazi mənada İsanın dirilməsi və 2-ci gəlişi arasındakı dövrü göstərdiyini (bir çox postmillennial dünya … Continue reading üçün belə bir dünya görüşü təbii olsa da, nikbin, zəfər çalan esxatologiyanı qəbul edənlərin böyük əksəriyyəti hələ də bu köhnə düşüncə tərzinin təsiri altındadırlar.

Allahın Padşahlığı haqqında Müjdənin yaratdığı düşüncə tərzinin ən yaxşı təsvirini İsanın Mat. 11:12-dəki sözləri ilə vermək olar:

“Vəftizçi Yəhyanın günlərindən indiyə qədər Səmavi Padşahlıq zorla alınır və zor işlədənlər onu ələ keçirir.”

Jan Kalvin bu ayəni belə şərh edir:

Buradan çıxan məna odur ki, indi çoxlu sayda insan toplanıb, sanki insanlar Allahın Padşahlığını ələ keçirmək üçün qeyzlə irəliyə atılırlar; çünki bir adamın səsindən vəcdə gələrək izdihamlar halında toplanırlar və onlara təklif olunan lütfü təkcə həvəslə deyil, şiddətlə can ataraq alırlar. Bir çoxları, sanki Yəhya səhrada onlara heç bir aidiyyəti olmayan bir tamaşa göstərirmiş kimi, yuxuda olsalar da və heç təsirlənməsələr də, yenə də güclü istəklə onun yanına can atanlar da çox oldu”.

Metyu Henri (Matthew Henry) bunu “şəhəri fırtına ilə ələ keçirən ordunun zorakılığı, yaxud da evə soxulan camaatın zorakılığı tək, zor işlədənlər onu zorla ələ keçirir” deyə ifadə edir.

Bu ayədə “zor” sözünün iki dəfə istifadə edilməsi çox maraqlıdır: həm “padşahlığı ələ keçirmək” tərzini təsvir etmək üçün, həm də ələ keçirən insanların təbiətini təsvir etmək üçün. Təkcə Padşahlığı ələ keçirməyin tərzi sərt və zorakı deyil, həm də Padşahlığı ələ keçirən adamlar mübariz, güzəştə getməyən “şiddətli canatma” kimi xüsusiyyətlərə malikdirlər, ətrafdakı adamlarla müqayisədə “zor işlədən” adamlar kimi görünürlər. Bu adamların həyatda hədəfi və məqsədi var, onlar hadisələrin gedişatını passiv şəkildə gözləmirlər. Bu adamlar öz həyatlarında və ətraf dünyada dəyişikliklər edirlər, hər şeyin günlərcə, illərcə eyni qalmasından məmnun olmurlar.

Müasir imanlılar cəmiyyətlərinin pietizminin^[10]pietizm – məsihçilikdə dualist dünya görüşü, həyatı (səhvən) əsl “ruhani” və təbii / ümumi sahələrə ayırır və yersiz pasifizminin də təsvir etdiyi kimi, yaxşı məsihçi obrazı – başına bəzi işlər gələn, xüsusilə də, təqibə məruz qalan məsihçidir. Təqiblər məsihçi həyatı üçün səciyyəvi olsa da, baş verən hər şeyi passiv şəkildə kənardan izləyənlərin, yaxud da dünyanın qeyd-şərtsiz, heç bir dəyişiklik olmadan öz axarında getməsinə göz yumanların həyatında bu təqiblər baş vermir. İbranilərin 11-ci fəslində təsvir edilmiş iman qəhrəmanları həqiqətən təqiblərə məruz qalmış kişilər və qadınlar idi (35-38-ci ayələr). Lakin bu təqiblər hadisələrin gedişatını tənbəl və passiv şəkildə gözləyənlərə qarşı deyildi. Bu təqiblər İsanın “zor işlədən” kimi təsvir etdiyi mübariz, döyüşçü ruhunun nəticələri idi. Eyni iman qəhrəmanları “padşahlıqları məğlub etdilər, ədaləti icra etdilər, döyüşdə güclü oldular, yadellilərin ordularını qovdular” və bu kimi başqa işlər gördülər (33-34-cü ayələr). Hər şeyin olduğu kimi qalmasına razı olanlar təqiblərə məruz qalmırlar; düşmən yalnız onun padşahlığını zorakılıqla hədələyənlərə zorakılıqla cavab verir.

Ruhun bu mübarizliyi imanlı insanın xarakterinin elə vacib bir xüsusiyyətidir ki, Musa öz bacarıqsızlığından və nitqinin yetərincə kəskin olmadığından bəhs edəndə “Rəbb Musaya qəzəbləndi” (Çıx. 4:10-14). İsrail xalqının qalan hissəsi əvvəlki vəziyyətə, Misirə geri dönmək istəyərkən, Yeşua və Kalevin vəd olunan torpağa girib onu ələ keçirmək üçün göstərdikləri güclü istək Allah tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdi. Allahın mələyi Gideona “cəsur cəngavər” deyə müraciət etmişdi. Gideon İsrailin vəziyyəti ilə bağlı öz narazılığını və qəzəbini dilə gətirəndə isə mələk ona belə cavab vermişdi: “Bu qüvvətinlə get, İsraili Midyanlıların əlindən qurtar” (Hak. 6:14). Bu mövzudakı nümunələrin sayı bir məqaləyə sığmayacaq qədər çoxdur.

“Yaradılış böyük həsrətlə gözləyir”

Bütün bunları nəzərə aldıqda, hətta hər şeyi daha yaxşı anladıqlarını düşündüyümüz ailələrin belə öz uşaqlarının təhsilini və ruhani təlimini niyə əxlaqi çərçivələrlə məhdudlaşdırdıqlarını izah etmək kifayət qədər çətindir. Əxlaqi çərçivələr vacibdir; buna heç bir şübhə yoxdur. Allahın Qanunu ilə müəyyən edilmiş əxlaqi sərhədlər olmadan insan özbaşına qalır və bunun nəticəsi böyük ehtimalla ölüm olur; buna ruhani, mədəni, iqtisadi və s. aspektlər daxildir. Əxlaqi sərhədlər olmadıqda, hökmranlıq zülmkarlığa, cəsarət tədbirsizliyə, işgüzarlıq acgözlüyə, rəhbərlik istismara çevrilir. İnsanın qanuni fəaliyyət dairəsindən və bu dairəni müəyyənləşdirən əxlaqi sərhədlərdən kənarda mövcud olan müəyyən davranışlar var. Mübarizlik, İsanın bəhs etdiyi o “zor işlədən” ruh Allahın qoyduğu məhdudiyyətlər və şərtlərə uyğun yönəldilməlidir, insanın muxtar iradəsi ilə müəyyən edilə bilməz.

Yenə də əxlaqi sərhədlər öz-özlüyündə nə Allahın Padşahlığına daxil olmaq, nə də, Allahın Padşahlığını “ələ keçirmək” üçün kifayət deyil. Böyük Tapşırıq “sizə qadağan etdiyim heç bir şeyi etməməyi onlara öyrədin” kimi səslənmir. O, hərəkətdən passiv imtina deyil, əksinə, fəal itaərkarlığa çağıran nikbin bəyanatdır. İsa Özü Padşahlığı “zorla” ələ keçirən “zor işlədən adamlardan” bəhs edərkən, istilaçı qüvvə ilə genişlənən Padşahlığın yeni dövrü ilə Qanun və Peyğəmbərlərin müəyyənləşdirici amil olduğu köhnə dövr arasındakı fərqi vurğulayır (Mat. 11:13; Luka 16:16). Bu gün bəzi ilahiyyatçıların cahilliklə iddia etdiklərinin əksinə, İsa Qanunla Müjdəni qarşı-qarşıya qoymur. Əsla! Yoxsa nə Məsihin Dağüstü Vəzinin (Mat. 5:17-19), nə də Qanunun mülki tətbiqinin hüquqi əsasında Müjdənin dayandığını söyləyən Paulun bəyanatının (1 Tim. 1:8-11) heç bir mənası olmazdı. İsa burada hərəkətə gətirən amilin rəhbər prinsiplərini qarşı-qarşıya qoyur: əxlaqi sərhədlərə passiv itaətkarlığa qarşı Padşahlığı zorla ələ keçirən fəal itaətkarlıq. Sadəcə özünü böyuk günah işləməkdən qorumaq artıq kifayət deyil, bu yolla heç kim Padşahlığa daxil ola bilməz. İsa ilə danışan ilahiyyatçı Qanuna əxlaqi itaətin dini ayinlərdə iştirak etməkdən qat-qat zəruri olduğunu etiraf edəndə, İsa onun artıq Allahın Padşahlığında olduğunu söyləmədi, sadəcə onun “Allahın Padşahlığından uzaq olmadığını” dedi (Mark 12:28-34). (Bu ayələrin tez-tez nəzərdən qaçırılan konteksti “Allah ölülərin deyil, dirilərin Allahıdır” cümləsidir, ayə 27). İmanlılara və ya uşaqlara sadəcə günahdan qaçmağı, yaxud da öz imanlarını hücumlardan qorumağı öyrətmək – onları Allahın Padşahlığına yaxınlaşdıra bilər, lakin ora sala bilməz.

Daha çox şey tələb olunur. Padşahlığı “zorla” ələ keçirən o “zorakı” ruha uyğun gələn bir şey olmalıdır.

Digər tərəfdən, pietist düşüncələri rəhbər tutaraq düşünənlər var ki, bu “zorakılıq” – tövbə və iman etmək kimi sadə addımlar və imanlının Allahdan aldığı fərdi xilas üçün can atmaqla bağlıdır. Sonra isə, əlbəttə, eyni fərdi xilası “zorakı” müjdəçiliklə başqalarına təbliğ etmək lazımdır ki, onlar da eyni cür tövbə və iman nümayiş etdirsinlər və xilas olsunlar.

Lakin bu, yenə də çox qoruyucu bir yanaşmadır; ölümdən və həlak olmaqdan, Şeytanın hakimiyyətindən və lənətdən qaçmaqdır. Bu, Allah tərəfindən satın alınmış hər kəs üçün qanuni və zəruri bir addımdır. Lakin bu addım öz-özlüyündə yenə də xudbin və passivdir, o, imanlının fərdi tələbatları çərçivəsindən kənardakı Padşahlığı nəzərdə tutmur. O, insanın fərdi həyatında və onun əbədi aqibətində müəyyən dəyişikliklər yarada bilər, lakin ətraf dünyada, tarixdə və o insanın yaşadığı dövrdə dəyişiklik yaradacağı mütləq deyil. İbranilərə məktubun müəllifi açıq-aydın qeyd edir ki, belə bir tövbə, iman və yenidən doğulma – sadəcə “ibtidai təlimlərdir”, “körpə südüdür”, yetkin imanlı isə “kamilliyə doğru irəliləməlidir” (İbr. 5:11-6:2).

Odur ki, daha böyük bir şey olmalıdır. Sadə əxlaqi sərhədlər, yaxud sadəcə yenidən doğulma və müjdəçilik – Padşahlığı zorla ələ keçirən insanın “zorakı” ruhunu əks etdirən cəhətlər deyil. “Padşahlığı zorla alan” şey nədir?

Bu sualın cavabı Allahın Əhdinin daha geniş reallığından irəli gəlməlidir. Allahın Əhdi deyərkən, Onun yaradılış zamanı bəşəriyyətlə bağladığı əhdi nəzərdə tuturam. Bu gün müasir ilahiyyatçılar onu tez-tez Əməllər Əhdi adlandırırlar (mən şəxsən bu adın Əməl Əhdi ilə əvəz olunmasına üstünlük verərdim). Lakin onu ən yaxşı xarakterizə edən, daha yaxşı ad Hökmranlıq Əhdi və ya Hökmranlıq Əmridir. İnsan Allahın surətində yaradılmışdır və bu gün çox ilahiyyatçılar yanlış olaraq düşünürlər ki, Allahın bu surəti – insanın passiv mövcudluğunda təzahür edən bir şeydir. Allahın bu surətini insanın özündə və ya sahib olduqlarında, məsələn, onun zəkasında, onun qabiliyyətində və ya insanın varlığına dair başqa bir məfhumda tapmaq üçün cəhdlər edildi. Lakin Yaradılış kitabının ilk fəsli Allahın surətini insanın yaradılmış dünyaya hökmranlıq etmə məqsədi kimi müəyyən edir. Bu surət insanın “varlığından” və ya “mövcudluğundan” daha çox onun “fəaliyyətində”, yaradılışının məqsədi olan işlərdə və nailiyyətlərdə açılır.

Bütün digər yaradılmışlar üzərində hökmranlıq etmək üçün yaradılan insanın baş rolu oynadığı Hökmranlıq Əmri – Allahın başlanğıcdakı Əhdi idi və bütün sonrakı əhdləri özündə ehtiva edirdi. Bu, Cənnət bağının idarəsini ələ alaraq və bol sərvətinə sahib olaraq, onu bütün dünyada genişləndirmək üçün başlanğıcda verilmiş istilaçı səlahiyyət idi. Başlanğıcdan bəri insanın Allahın surətində yaradılmış varlıq olduğunu göstərən məqsəd və yol, “zorakılıq” məhz bu idi. Əlbəttə ki, bu zorakılıq öz qonşusuna qarşı deyildi, Allahın önündə qanuni ağası, idarəçisi olmayan bir dünyanın qarışıqlığına, formasızlığına və bəhrəsizliyinə qarşı “zorakılıq” olmalı idi. İnsan dünya üzərindəki səlahiyyətini fəal şəkildə inkişaf etdirməli və təbiəti daha yaxşı vəziyyətə gətirməli idi; ondan fayda götürməli, onu nizama salmalı, dəyişdirməli və sivilizasiyaya çevirməli idi.

Allahın insandakı surəti, bu səlahiyyət insan günaha batarkən məhv olmadı və ya ləğv edilmədi. Əlbəttə, indi hər şey daha çətindir, çünki artıq insan hər şeyi Allahın başlanğıc nöqtəsi, yəni Cənnət bağı olmadan etmək məcburiyyətindədir. “Allahlar kimi olmaq istəyirsinizsə, öz başlanğıc nöqtənizi özünüz yaradın”, – Allahın insanların günahına cavabı belə oldu. Lakin Allahın surəti hələ də insanı təyin edən cəhət idi, ona görə də insan hələ də hökmranlığı ələ almaq və dünyaya sivilizasiya gətirmək üçün cavabdeh idi. Günah insandakı bu məqsədi poza bilməz, çünki Allahın surəti təhrif oluna bilər, amma heç vaxt məhv edilə bilməz. Adəm və Həvvadan sonrakı ilk insan nəsillərindən başlayaraq bəşəriyyət sivilizasiya qurmağa başladı – bu sivilizasiya günah və şərin zülmətinə qərq olsa da, yenə də sivilizasiyadır.

İsanın ölümü və dirilməsi insanı bu başlanğıc məqsədə geri qaytardı. “Bütün səlahiyyət Mənə verilmişdir” sözlərinin sadəcə bir mənası var idi: indi yer üzü İkinci Adəmin nəsli üçün qanuni şəkildə bərpa edilmişdi ki, onlar Hökmranlıq Əmrini icra etsinlər. Bunu aydın anlamayanların olması ehtimalına qarşı Paul Korinflilərə belə demişdi: “Dünya da daxil olmaqla – hər şey sizindir” (1 Kor. 3:21-22). İbrahimə verilmiş vəd Əhdi-Cədiddə Yaxın Şərqdəki kiçik bir ərazini irs almaq kimi deyil, “dünyanı irs almaq” kimi şərh edilmişdi (Rom. 4:13).

İndi satın alınmış bəşəriyyətin görüləcək işi var idi, çünki Paul onlara “bütün yaradılışın inildəyərək”, Allahın surətində olan bizlərin Onun övladları kimi zahir olub yaradılışı çürüməyə əsir olmaqdan xilas etməyimizi gözlədiyini söyləmişdi (Rom. 8:19-22).

Beləliklə, Allah qarşısında insanın məqsədinin fəal elementi, İsanın bəhs etdiyi “zorakılığın” məğzi – işdir. İş, yəni yaradılışı çürüməyə əsir olan varlıqdan Allahın izzətini bəyan edən varlığa çevirmək üçün insanın sərf etdiyi əmək. Raşduni qeyd edir ki, “iş – insanın məsumluq, günaha batma, lütf və izzət mərhələlərindəki fəaliyyətini birləşdirən halqadır.” “İnsanın işinin hədəfi”, – deyə o, fikrinə davam edir, – “Allahın Padşahlığını yer üzündə təzahür etdirmək, insan vasitəsilə Allahın idarəsini və sözünü həyatın hər bir sahəsinə səmərəli şəkildə tətbiq etmək idi.” Daha sonra isə lütfdən bəhs edərək deyir:

Lütf mərhələsində ikən, Məsihin satınalan fəaliyyəti insanı öz cavabdehliyinə, öz işinə bərpa edir. Bu bərpa o dərəcədə baş verir ki, son nəticədə insan fərd olaraq təqdis olunur, təqdis prosesində onun ərazisi və iş yeri üçün fidiyə ödənilir, işinin üzərindəki lənət aradan qalxır və hətta Allahın surətində yaradılmış varlıq olaraq o, bu surəti daşıyan insana məxsus enerjini öz işində (latincə, “en ergos”) nümayiş etdirə bilir. İnsan və onun ayaq basdığı torpaq üçün nə qədər çox fidiyə ödənilir və o nə qədər çox təqdis olunursa, onun işi də bir o qədər fəal olur və Allah qarşısında əldə etdiyi səmərə bir o qədər uğurlu olur.”

Müəllif lütf mərhələsi üçün belə bir nəticəyə gəlir:

Əsl iş – cəmiyyətin fəaliyyətdə olan dini enerjisidir. Bu enerji hər şeyi Allahın Padşahlığına müvafiq şəkildə dəyişdirir və hər şeyin potensial imkanlarını Allahın çağırışına müvafiq şəkildə inkişaf etdirir. Satın alınmış insan – işləyən insandır.”^[11]R. J. Rushdoony, Revolt Against Maturity, pp. 298-302

Odur ki, satın alınmış insanı xarakterizə edən cəhət günahdan uğurlu şəkildə uzaq durmaq bacarığı deyil; ölü bir bədən də buna nail ola bilər, lakin onda nə həyat, nə də mübariz ruh var. Satın alınmış insanı xarakterizə edən cəhət onun məhsuldarlığı, yaradılmış dünyanı Allahın məqsədlərinə uyğun şəkildə dəyişdirmək bacarığıdır. Hikmət Kitabı olan Süleymanın Məsəlləri kitabının iqtisadi cəhətdən məhsuldar bir qadının təsviri ilə başa çatması təsadüfi deyil. Bu qadın sadəcə iqtisadi cəhətdən məhsuldar deyil, həm də öz iqtisadi fəaliyyətində mübariz ruha sahibdir. Yalnız əxlaqi sərhədlərdən ibarət olan, iqtisadi məhsuldarlığa aparmayan hikmət – ölü bədənin “hikməti”dir.

“Ticarətin şirinliyindən dadır”

Həqiqətən də Süleymanın Məsəllərinin 31-ci fəslindəki xeyirxah qadının sadəcə yaxşı bir həyat yoldaşının təsviri olmadığını başa düşmək çox vacibdir. Bu qadın bütövlükdə imanlılar cəmiyyəti üçün və cəmiyyətin fərdi üzvləri olan hər birimiz üçün yazılmış bir təlimatdır. İsanın bəhs etdiyi “zorakılıq” kontekstində bu fəslin 25-ci ayəsini nəzərdən qaçıra bilmərik:

Qüvvəyə, şərəfə bürünür,
gələcək üzünə gülür.

Burada təsvir olunmuş qadının həyatının məqsədi var. Bu, yalnız və yalnız onun sahib olduğu fərdi məqsəddir. O, kollektivin passiv bir iştirakçısı kimi təsvir olunmur; hətta qadının ailəsi də onun kollektiv fəaliyyətlərdə iştirak etdiyi bir qurum kimi təsvir edilmir. Ailəyə və ailədaxili münasibətlərə xoş niyyətli, lakin yersiz nöqteyi-nəzərdən baxışların təsiri altında bəzi müasir şərhçilər bu qadını daim ərinin idarəsi və rəhbərliyi altında hərəkət edən biri, onun əl-ayaq işlərinə baxan adamı və ya qulluqçusu kimi təqdim etməyə çalışırlar. Lakin mətndə iş başında olan müstəqil düşüncəyə sahib, məqsədyönlü bir qadın təsvir olunur. Onun işi sadəcə bir başqasının verdiyi əmrlərə tabe olmaq deyil, əhd çərçivəsində fərdi, şəxsi, fəal və mübariz şəkildə həyata keçirilən missiyadır.

Bəs bu missiya nədir? İqtisadi məhsuldarlıq.

Məhz bu prinsip bizim uşaqlarımıza verdiyimiz təhsilin hədəfi olmalıdır: uşaqlarımızı şüurlu, mübariz, mütləq şəkildə öyrətməliyik ki, bazarda özünəməxsus, şəxsi və fərdi bir yer tapsınlar, orada iqtisadi məhsuldarlıq göstərsinlər və “ticarətin şirinliyindən dadsınlar”.

Bu mövzu ailəvi ibadətlərimizdə daim öz yerini tutmalıdır: uşaqlarımız gələcəyə peşəkar inkişaf nöqteyi-nəzərindən baxmalıdırlar. Heç şübhəsiz, uşaqlarımıza Allahın Qanununun əxlaqi sərhədlərini və imanın intellektual səviyyədə müdafiəsini öyrətmək vacibdir və Allahın Padşahlığının əxlaqi çərçivəsini bilməyən bir insan asanlıqla öz şəxsi padşahlığını qurmaq üçün yolunu aza bilər. Lakin o əxlaqi sərhədlər və intellektual müdafiə uşaqlarımızın ruhani tərbiyəsinin və təliminin fəal, mübariz elementi ola bilməz. Uşaqlarımız anlamalıdırlar ki, bu dünyada onlar üçün ayrılmış bir yer var, orada onlar başlanğıcda formasız və boş olan yer üzünü Allahın adını izzətləndirən və insanlara xidmət edən nizamlı bir quruluşa çevirə bilərlər. Bəhs etdiyimiz element – məhz bu anlayışdır. Onların sadəcə öz valideynlərinin ailəsində tutduqları yerə deyil, öz həyatları üçün fərdi məqsədə ehtiyacları var. İnsan öz ata-anasını tərk edəndə (Yar. 2:24), müstəqil bir insan kimi sərbəst hərəkət etmək və hökmranlığı ələ almaq üçün ruhani, əxlaqi, emosional, eyni zamanda da peşəkar səviyyədə hazır olmalıdır.

Müqəddəsləri gedib dünyanı İsa üçün fəth etməyə hazırlayan təlim yeri, hazırlıq mərkəzi – imanlılar cəmiyyətindən də öncə ailədir. Ailə uşaqlara şəxsi, fərdi məqsəd hissi və o məqsədə doğru irəliləmək üçün mübarizlik aşılamalıdır. Ailə – dərhal görünən nəticələr olmasa belə, uşaqların öyrənməyə davam etmələri və özlərini müstəqil həyata və iqtisadi məhsuldarlığa hazırlamaları üçün onlara emosional yanacaq verməlidir. Bu gün əksər hallarda biz uşaqlarımızı üzdə parlaq və gözəl görünən, lakin elmi təlim məşğələlərinə çox az yer verən işlərlə – kiçik biznes, texniki işlər, kino sənayesi, incəsənət və s. ilə məşğul olmağa ruhlandırırıq. Lakin mədəniyyətə təsir edib dəyişdirən əsl iş və biznes sahələri uzunmüddətli elmi səylər və peşəkar təlim tələb edən sahələrdir: mühəndislik, tibb peşəsi, elm və texnologiyalar, əməyin və istehsalatın təşkili, sənaye dizaynı, hüquq, bank işi və s. Bu işlər parlaq və gözəl, cəzbedici və əyləncəli görünmürlər, lakin insanın mədəniyyətində dərin təsir izi buraxan məhsuldarlıq sahələri məhz bunlardır. İsa deyir ki, kim xidmət edirsə, o, başçıdır (Mat. 23:11-12), öz qonşularına xidmət etməyin ən yaxşı yolu isə illəri sərf edib dünyanın necə döndüyünə dair biliklər toplamaq və bu bilikdən istifadə edərək, Allahın sənin ərazinə qoyduğu vəsaitlərdən sivilizasiya yaratmaqdır.

Bu peşəkar və elmi təlim uşaqlarımıza Məsihin Padşahlığını genişləndirmək üçün tələb olunan mübarizliyi verəcəkdir. Bu, xidmət vasitəsilə həyata keçirilən hökmranlıqdır. Uşaqlarımıza öyrətməliyik ki, öz şəxsi həyatlarını Allahın onlar üçün hazırladığı təhsilə və işə həsr etsinlər. Əvvəlcə şəxsən onlar üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi məqsədi müəyyən etməlidirlər, sonra isə o məqsədə nail olmaq üçün səy göstərməli və enerji sərf etməlidirlər. Təlim və təhsilin bu hissəsi uşaqlara ailəyə və ya imanlılar cəmiyyətinə mənsubiyyəti öyrətmək qədər vacibdir. Əslində, əgər biz onları kollektivist tərzdə öyrədiriksə, yəni öz şəxsi çağırışlarını hər hansı bir quruma – bu, ailə və ya imanlılar cəmiyyəti kimi Allahın Özü tərəfindən təsis edilmiş bir qurum da ola bilər – tabe etdirmələrini öyrədiriksə, onların ruhunu məhv edə və son nəticədə onları itirə bilərik. Əlbəttə, onlar öz ənamlarından əhdin çərçivəsində istifadə etməlidirlər, lakin “əhdin çərçivəsi” heç də “quruma tabelik” deyil. Hökmranlıq Əmri və Böyük Tapşırıq kollektivlər tərəfindən deyil, ailələrindən və imanlılar cəmiyyətindən təlim almış fərdlər tərəfindən həyata keçirilir.

Bu həm də o deməkdir ki, biz bir valideyn olaraq uşaqlarımızı gələcək peşəkar uğurlara hazırlamağın Müqəddəs Kitab nöqteyi-nəzərindən əxlaqi yolunu tapmalı olsaq da, onların ətrafında divarlar tikərək, öz ənamlarını ən yüksək səviyyədə araşdırmalarına və inkişaf etdirmələrinə mane ola bilmərik. Evdə təhsil verən məsihçilər olaraq, uşaqlarımızı ruhani və intellektual böyümə mərhələsi boyunca evdə saxlamalı olsaq da, yetkinlik yaşına çatdıqları, elmi və peşəkar məqsədlərinə doğru inkişaf etməli olduqları zaman onları eyni səviyyədə tuta bilmərik. Qeyri-məsihçi təhsil ocaqları və şirkətləri yerinə, məsihçi təhsil ocağına (elmi, mühəndislik, tibbi və ya hüquqi təhsil verən) və ya məsihçi şirkətinə (biznes və texniki təlim verən) üstünlük verilsə də, yenə də başa düşməliyik ki, yetkinlik yaşında hər hansı bir təlimin alınması heç bir təlimin olmamasından daha yaxşıdır. Dövlət məktəblərindəki imanlı olmayan müəllimlərin uşaqlarımıza Allah haqqında bilik və tərbiyə vermələrinə etibar edə bilmərik. Lakin artıq təlim və tərbiyə almış gənc oğlan və qızlarımızın düşmənin ərazisində sağ qalacaqlarına inana bilərik. Sonda alacaqları mükafat Allah qarşısında Onun Hökmranlıq Əmri ilə öz iqtisadi çağırışlarına görə davranmaqdırsa, bunu bacaracaqlar.

Nəticə

Övladlarımızın qəlbləri uğrunda mübarizə nə əxlaqi sərhədlər, nə də müjdəçilik və imanın apologetik müdafiəsi sahəsində olmayacaqdır. Mübarizə hər bir övladımızın şəxsi, fərdi məqsədi sahəsində olacaqdır. İsanın bəhs etdiyi mübarizliyi, imanlarındakı “zorakı” keyfiyyəti onlara məhz bu fərdi məqsəd verəcəkdir. Bu, satın alınmış insanı xarakterizə edən işdir, boş və formasız qarışıqlığı nizamlı, sərmayəli, faydalı və istifadəyə yararlı sivilizasiyaya çevirən fəaliyyətdir.

Uşaqlarımız bilməlidirlər ki, ailə bağlarından və ya imanlılar cəmiyyəti ilə bağlarından asılı olmayaraq, yer üzündə onların hər biri üçün şəxsən ayrılmış bir yer, bir guşə var. İmanlılar cəmiyyəti və ailə onların üzərində rəhbər qurum kimi deyil, sadəcə əhd çərçivəsi kimi dayanmalıdırlar. Bu iki qurum uşaqları əxlaqi və peşəkar təlim və vasitələrlə təmin etməlidirlər; təlimlə təmin etdikləri kişi və qadınların kollektivist maşının çarxları deyil, hər birinin ayrı-ayrılıqda fərd olduğunu unutmamalıdırlar. Ailəvi ibadətlərimiz Allah qarşısında övladlarımızın hər birinə ayrıca bir fərd olaraq yanaşmağa və onların Rəbb qarşısındakı fərdi məqsədini tapmağa yönəlməlidir.

Bu fərdi məqsəd olmasa və Hökmranlıq Əmrinin – və həmin Hökmranlıq Əmrinin bərpası olaraq verilmiş Böyük Tapşırığın – təkcə bütöv şəkildə bəşəriyyətə deyil, həm də Rəbb qarşısında hər bir fərdə verildiyini başa düşməsək, övladlarımızın qəlblərini itirəcəyik. Əgər belə bir fərdi məqsədi ailə və ya imanlılar cəmiyyəti vasitəsilə tapa bilmirlərsə, onda təbii olaraq onu başqa yerdə axtarmağa meyl edəcəklər.

Düzdür, bir çox hallarda ailə bu məqsədi təmin edəcəkdir – çox oğullar atalarının işini və ya xidmətini davam etdiriblər; lakin bu, yenə də bir qurumun məqsədləri naminə bir fərdi öz fərdiliyindən məhrum etməklə deyil, fərdi məqsəd nəzərə alınaraq həyata keçməlidir.

1. R. C. Raşduninin sözləri ilə fikrimi tamamlamaq istəyirəm:

Allahın yaradılış işi və istirahəti ilə tarix başlayır: insana hədəf və məqsəd verilmişdir. Dünya insana tabe olmalıdır; bu məqsədin həyata keçməsi üçün əvvəlcə insan özünü Allaha tabe etdirməlidir.”

Biz valideynlər həmişə bu məsələnin digər tərəfini yadda saxlamalıyıq: uşaqlarımızın dünyada şəxsən onlara tabe olan bir hissəyə sahib olmaq üçün fərdi hədəfi və məqsədi yoxdursa, onları özlərini fərdi şəkildə Allaha tabe etdirməyə sövq edən səbəb az olacaqdır.

 

---

Bojidar Marinov – Doğma vətəni Bolqarıstanda 10 ildən artıq islahatçı müjdəçiliklə məşğul olan Bojidar təbliğçidir, eyni zamanda İslahat təlimlərini və hərtərəfli Müqəddəs Kitab dünya görüşünü öyrədir. 2001-ci ildə Bolqarıstan İslahat Xidmətlərinin əsasını qoyan Bojidar öz komandası ilə birlikdə Allahın Qanununun insan həyatının və cəmiyyətin hər bir sahəsinə tətbiqinə dair 40 000 səhifədən artıq məsihçi ədəbiyyatını tərcümə etmiş və həmin tərcümələri pulsuz olaraq onlayn şəkildə yayınlamışdır. Bolqarıstanda Libertarian cərəyanının yaranmasında fəal iştirak etmiş, Bolqarıstan Fərdi Azadlıq Cəmiyyətinin təsisçilərindən biri və ilk sədri olmuşdur. Bojidarla veb-səhifəsi vasitəsi ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz: http://www.bulgarianreformation.com/